Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι μια φυσιολογική νευρολογική διαδικασία μέσω της οποίας το κεντρικό νευρικό σύστημα προσλαμβάνει, οργανώνει και ερμηνεύει πληροφορίες που δέχεται από τα αισθητηριακά συστήματα της αφής, όρασης, ακοής, γεύσης, όσφρησης, ισορροπίας, κίνησης, αίσθησης του σώματος, αίσθηση της βαρύτητας. 

​

Η θεωρία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης αναπτύχθηκε από την εργοθεραπεύτρια  Δρ. A.J. Ayres, η οποία απέκτησε χρόνια κλινικής εμπειρίας με παιδιά που εμφάνιζαν δυσκολίες στην κινητική οργάνωση, τη συμπεριφορά και την ικανότητα για μάθηση. Μέσα από συστηματικές έρευνες και μελέτη της λειτουργίας του κεντρικού νευρικού συστήματος οργάνωσε την υπόθεση ότι οι δυσκολίες που βιώνουν τα παιδιά οφείλονται στην ανεπαρκή αισθητηριακή ολοκλήρωση δηλαδή στην διαδικασία μέσω της οποίας προσλαμβάνουμε, συγκεντρώνουμε και ερμηνεύουμε πληροφορίες από το περιβάλλον έτσι ώστε να παράγεται η κατάλληλη ανταπόκριση. Θεώρησε ότι τα παιδιά αυτά δεν «αισθάνονται» τον κόσμο σωστά, συνεπώς δεν οργανώνουν τις αισθητηριακές πληροφορίες ώστε να παράγουν αποτελεσματικές ανταποκρίσεις. 

​

Αισθητηριακά Συστήματα

• Απτικό Σύστημα
Οι απτικοί υποδοχείς βρίσκονται στο δέρμα. Το απτικό σύστημα έχει διπλή λειτουργία. Πρώτον η δυνατότητα μας να μάθουμε το περιβάλλον μέσω της αίσθησης του αγγίγματος και δεύτερον απτική αναγνώριση αντικειμένου, δηλαδή η γνώση για το πόσο απαλό, τραχύ, βαρύ, μεγάλο ή μικρό, ζεστό ή κρύο κλπ είναι ένα αντικείμενο όταν το κρατάμε. Η ολοκλήρωση της αφής είναι σημαντική για την ανάπτυξη της συνείδησης του σώματος, για λεπτές δεξιότητες, σχεδιασμό κίνηση και άνεση με τα χάδια και τα αγγίγματα. 

• Αιθουσαίο Σύστημα
Το αιθουσαίο σύστημα είναι υπεύθυνο για την διατήρηση του μυϊκού τόνου, το συντονισμό των δύο πλευρών του σώματος για την ανάπτυξη της ισορροπίας, για τον έλεγχο των ματιών και για το κράτημα του κεφαλιού ενάντια στη βαρύτητα. Μπορεί να θεωρηθεί σαν βάση για τον προσανατολισμό του σώματος σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο. Το άτομο που υποαντιδρά στην βαρύτητα μπορεί συχνά να είναι υπερ-κινητικό και αποσυντονισμένο. Να αναζητάει, να διεγείρει το αιθουσαίο σύστημα με ισχυρά ερεθίσματα, κινήσεις πχ περιστροφές, αιωρήσεις, κατρακυλίσματα, ασκήσεις ταχύτητας, τρέξιμο κλπ που μπορεί να είναι ακόμα και επικίνδυνο γι’ αυτό. Αντίθετα, άτομα που υπερ-αντιδρούν σε αλλαγές της θέσης του κεφαλιού σε σχέση με την βαρύτητα έχουν πραγματικό φόβο ή έντονη συναισθηματική αντίδραση σε καταστάσεις που φυσιολογικά απαιτούν μια απλή ισορροπητική αντίδραση. Τα άτομα αυτά αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια με το να κάθονται στο πάτωμα απ’ ότι στην καρέκλα ή να είναι ξαπλωμένα. 

• Ιδιοδεκτικό Σύστημα
Το ιδιοδεκτικό σύστημα παίρνει πληροφορίες από τους μυς, τένοντες και συνδέσμους και μας δίνει την αίσθηση του που βρίσκεται το σώμα μας στο χώρο και τα όρια του σώματός μας, την δύναμη και το εύρος της κίνησης. Το ιδιοδεκτικό σύστημα είναι στενά συνδεδεμένο με το απτικό και το αιθουσαίο. Αυτό είναι που μας βοηθάει να κατέβουμε τις σκάλες ή το πεζοδρόμιο, να χειριστούμε αντικείμενα όπως μολύβια, κουμπιά, κουτάκια κλπ. Το ιδιοδεκτικό σύστημα ερεθίζεται με την δουλειά, με αντίσταση ή από τις εκτάσεις στις αρθρώσεις όταν τραβάμε ή σπρώχνουμε κάτι βαρύ.

• Οπτικό Σύστημα
Δίνει πληροφορίες σχετικά με τα αντικείμενα και τα άτομα μέσα στο χώρο.

• Ακουστικό Σύστημα
Διεγείρεται από τους ήχους, ετοιμάζει το σώμα για να δείξει προσοχή και ενισχύει την επικοινωνία. 

• Γευστικό Σύστημα
Στο γευστικό σύστημα οι αισθητηριακοί υποδοχείς βρίσκονται στο στόμα και είναι αυτό που συμβάλει στην στοματοκινητική δραστηριότητα. 

• Οσφρητικό Σύστημα
Περιλαμβάνει την πρόσληψη πληροφοριών μέσω της οσμής.

Ομάδες που απευθύνεται

Ομάδες που παρουσιάζουν συνήθως διαταραχή της αισθητηριακής ολοκλήρωσης είναι:

• Βρέφη που έχουν γεννηθεί πρόωρα
• Παιδιά με αυτισμό και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές
• Παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες
• Άτομα με εγκεφαλική βλάβη

Η αξιολόγηση & παρέμβαση από εργοθεραπευτή

Η αξιολόγηση και η θεραπεία των βασικών αισθητηριακών συστημάτων γίνεται από τον εργοθεραπευτή. Οι βασικοί θεραπευτικοί στόχοι είναι οι ακόλουθοι:

• Να δώσουμε στο παιδί αισθητηριακές πληροφορίες που βοηθούν στην οργάνωση του κεντρικού νευρικού συστήματος
• Να βοηθήσουμε το παιδί στον συντονισμό και έλεγχο της αισθητηριακής πληροφορίας
• Να βοηθήσουμε το παιδί να αναπτύξει μια πιο οργανωμένη αντίδραση στο αισθητηριακό ερέθισμα.

Βιβλιογραφία

​

[1] Jean Ayres, PhD, “Sensory Integration and the child", 

[2] Anne G. Fisher ScD, OTR, Elizabeth A. Murray ScD, OTR and Anita g. Bundy ScD, OTR

“Sensory Integration. The Theory and Practice”